Flisactwo wpisane na listę UNESCO

Stało się! 1 grudnia 2022 r,. po bez mała ośmiu latach starań, flisactwo zostało wpisane na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości UNESCO. Tym samym podkarpacki Ulanów będzie już nie tylko Polską, ale i światową stolicą flisactwa.

Niematerialne dziedzictwo kulturowe oznacza praktyki, wyobrażenia, przekazy, wiedzę i umiejętności, jak również związane z nimi instrumenty, przedmioty, artefakty i przestrzeń kulturową, które wspólnoty, grupy i w niektórych przypadkach, jednostki uznają za część własnego dziedzictwa kulturowego. To wiedza przekazywana z pokolenia na pokolenie, która jest stale odtwarzane przez wspólnoty i grupy zapewniająca im poczucie tożsamości i ciągłości, przyczyniając się w ten sposób do wzrostu poszanowania dla różnorodności kulturowej oraz ludzkiej kreatywności.

To, że flisackie tradycje w Ulanowie są wciąż żywe, a związana z wodą profesja jest kultywowana, potwierdził w 2014 roku wpis na Krajową listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego. „Flisactwo w Ulanowie w obecnej formie jest wciąż żywym zjawiskiem, głównie za sprawą członków Bractwa Flisackiego p.w. Św. Barbary, którzy wiedzę i umiejętności z zakresu flisactwa przekazują kolejnym pokoleniom. W swoich działaniach Bractwo Flisackie nawiązuje do tradycji flisackich i dąży do rozwijania i kultywowania współczesnych form tegoż dziedzictwa w lokalnej społeczności. Bractwo prowadzi spływy rzekami Sanem, Wisłą, Odrą i Wartą. Kultywowane tradycje flisackie obejmują również wiele innych elementów dziedzictwa niematerialnego, takich jak: gwara, nazewnictwo, pieśni, czy obrzędy flisackie. Szczególnie widowiskowy jest obrzęd promowania nowych adeptów na flisaków zwyczajnych lub honorowych. Odbywa się to zgodnie z tradycją na tratwie i zwie chrztem frycowym” – wyczytać można w uzasadnieniu wpisu. Flisacy w ciągu około 28 dni na 100 metrowej tratwie  potrafią przepłynąć 726km Sanem i Wisłą z Ulanowa do Gdańska.

- Idea wpisu na listę światową UNESCO pojawiła się po wpisie ulanowskich tradycji flisackich na listę krajową. Pomyślałem wówczas, że blisko 400-letnia tradycja tego wspaniałego zawodu zasługuje na wyróżnienie nie tylko w skali Polski, ale Europy i całego świata. Tym bardziej, że flisactwo jest żywe w wielu krajach Starego Kontynentu – mówi Kamil Chmielowski, Cechmistrz Bractwa Flisackiego pw. Św. Barbary w Ulanowie.

Oczywiście miejsce na liście krajowej UNESCO nie zostało flisakom z Ulanowa ot tak darowane. Poprzedziła je wytężona praca nad dokumentacją blisko 400-letniej tradycji zarobkowego spławiana drewna i różnorodnych towarów z Ulanowa do Gdańska, jak też współczesnej działalności reaktywowanego w 1991 roku Bractwa Flisackiego pw. Św. Barbary. Zdecydowanie większego trudu wymagał jednak wpis na tzw. listę światową. Ale i w tym przypadku flisacy z Ulanowa, jako godni spadkobiercy przodków parających się tym niełatwym rzemiosłem, podjęli się tego wyzwania. I tak pod kierunkiem Cechmistrza Kamila Chmielowskiego mozolnie odkrywali zatarte ślady przeszłości, miejsca, czyny i artefakty dokumentujące wielowiekową obecność ulanowian na Tanwi, Sanie, Wiśle.

Ponieważ flisactwo nie jest tylko domeną naszego kraju, zapadła decyzja o zaproszeniu do współpracy bratnich organizacji z Austrii, Czech, Hiszpanii, Łotwy oraz Niemiec. Ustalono wówczas, że strona polska będzie liderem wpisu i podejmie się organizacji i koordynacji wszelkich prac związanych z przygotowaniem i złożeniem wniosku.  Zgodnie z wymaganiami przygotowywanego wpisu nie mogło zabraknąć międzynarodowych konferencji naukowych, szczegółowych opracowań poświęconych odnalezionym materialnym śladom przeszłości, jak i zebranym przekazom ustnym. Odbyło się szereg spotkań konsultacyjnych w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego, podczas których nieocenioną pomocą służyła Radca Ministra Joanna Cicha Kuczyńska.

Po kilku latach starań i przygotowań, 30 marca 2021 roku, wniosek o wpis flisactwa na Reprezentatywną Listę Niematerialnego Dziedzictwa Ludzkości trafił do UNESCO. Wniosek został złożony przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego - Ten wpis jest dla nas bardzo ważny, będzie on uhonorowaniem naszej wielowiekowej kultury i tradycji a także motywacją dla dalszych działań w przyszłości. Flisackie tradycje to wspólne dziedzictwo Polski, Niemiec, Austrii, Czech, Łotwy, Hiszpanii które dzięki trwającej współpracy między depozytariuszami jest ogniwem łączącym nasze Państwa. Strona Polska jest liderem tego wniosku – mówił wówczas Kamil Chmielowski.

W połowie ubiegłego roku z siedziby UNESCO w Paryżu zaczęły do niewielkiego Ulanowa docierać radosne wieści. Najważniejszą było to, że wniosek został oceniony pozytywnie oraz otrzymał dodatkowo dwa wyróżnienia, a tradycje flisackie trafią na listę. I tak też się stało. Dziś, 1 grudnia w Rabacie – stolicy Maroka, podczas posiedzenia Komitetu Światowego Dziedzictwa UNESCO, delegacja naszych flisaków odbierze oficjalne poświadczenie wpisu na Listę Reprezentatywną Niematerialnego Dziedzictwa Ludzkości UNESCO.

Uroczyste świętowanie wpisu odbędzie się 4 grudnia w Ulanowie podczas obchodów ku czci św. Barbary z Nikomedii, patronki Flisaków.