Flisactwo zgłoszone do wpisu na listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego UNESCO

W Polsce flisactwo ma szczególnie długą historię i bogatą tradycję na ziemiach województwa podkarpackiego, kultywowaną obecnie m.in. przez flisaków z Ulanowa, skupionych w Bractwie Flisackim p.w. św. Barbary, depozytariuszy wpisu.

Ulanów, leżący u ujścia Tanwi do Sanu, był od XVI znaczącym ośrodkiem flisackim. To tam naprawiano i budowano tratwy, szkolono flisaków, którzy potem prowadzili spławy Sanem, Wieprzem, Bugiem, Narwią i Wisłą do Torunia, Grudziądza i Gdańska. Z Ulanowa do Gdańska spławiano przede wszystkim drewno, nieco rzadziej zboże. Przed każdą wyprawą w Ulanowie budowano tratwy, które do ujścia Sanu do Wisły płynęły jednym pasem; potem łączyły się w cztery. Po zakończonym transporcie z Gdańska do Ulanowa flisacy wracali pieszo. Jednak po powrocie do rodzinnego miasta nie od razu mogli spotkać się z bliskimi; czekała ich jeszcze dwutygodniowa kwarantanna.

UNESCO, to międzynarodowa Organizacja Narodów Zjednoczonych do spraw Oświaty, Nauki i Kultury, o bardzo ważnej roli we współczesnym świecie. Zadaniem UNESCO jest m.in. ochrana przed zapomnieniem poprzez wspieranie kultury, sztuki i nauki bez względu na kolor skóry, status społeczny i religię. Oznacza to, że UNESCO otacza swoją opieką dziedzictwo ludzkości o bardzo dużym znaczeniu kulturowym, wpisując je na specjalną listę. Daje to ogromną szansę, aby uchronić wiele niezwykłych miejsc przed całkowitym zniszczeniem przez postęp cywilizacji. Istnieje również lista UNESCO zawierająca aspekty niematerialne, które są przekazywane z pokolenia na pokolenie. Są nimi np. praktyki, wiedza, wyobrażenia, idee, wartości, umiejętności i tradycje. Zdecydowaliśmy, że złożony przez nas wniosek o wpis naszych tradycji flisackich na listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego będzie dotyczył ściśle określonych tradycji flisackich i ich nieodłącznego elementu, jakim jest tradycyjna tratwa flisacka oraz zjawiska z nią związane.

Starania o otwarcie drogi na światową listę trwały niemal 7 lat, a zaczęły się od wpisu na Krajową Listę Niematerialnego Dziedzictwa, gdzie na zamku Królewskim w Warszawie odebraliśmy tę ważną dla nas nominację. Jednak ciągle tkwił w głowie pomysł, że skoro jesteśmy na liście krajowej niematerialnego dziedzictwa, a nasze Flisactwo jest tak piękną tradycją, zdecydowaliśmy, że zasługuję na wpisanie na prestiżową listę UNESCO.  W tym czasie podejmowaliśmy wiele inicjatyw udowadniających, że flisactwo zasługuję na wpis.


Jesteśmy żywą tradycją, która jest podtrzymywana przez dużą grupę ludzi.
- Gdy pojawiła się możliwość złożenia wniosku, bez chwili namysłu skorzystaliśmy z tej okazji i zorganizowaliśmy w Ulanowie międzynarodową konferencję z udziałem radcy Ministra Kultury, Władz Samorządowych oraz członków międzynarodowego stowarzyszenia flisaków reprezentujących następujące kraje; Łotwę, Austrię, Niemcy, Czechy, Polska. Jednogłośnie podjęliśmy decyzje, że to Polska będzie liderem do wpisu na listę. Później do naszej grupy dołączyła również Hiszpania. - mówią flisacy

Rozpoczęły się spotkania i intensywne prace nad wnioskiem, który okazał się bardzo trudny do napisania, ponieważ w jednym wniosku trzeba było zebrać informacje na temat flisactwa w 6 krajach. Flisactwo w krajach aplikujących na światową listę ma dużo podobieństw, jednak w każdym kraju są też różnice np. w sposobie budowy tratwy. Uważamy, że Polska tratwa budowana przez flisaków z Bractwa Flisackiego jest najpiękniejsza w Europie. Na potrzeby UNESCO niezbędne było zrobienie filmu, który przedstawia Flisactwo w każdym kraju, oraz przekazanie odpowiednich zdjęć.

- Po wielu tygodniach ciężkiej pracy Radcy Ministra - Joanny Cichy Kuczyńskiej, której składamy serdeczne podziękowania całej Rady Bractwa Flisackiego i wszystkich przyjaciół Bractwa, wniosek został ukończony.  Bardzo serdecznie dziękuję za życzliwość i pomoc, przy pracy nad wnioskiem. Każdy, do kogo zwróciliśmy się z jakąkolwiek pomocą, zawsze spotykaliśmy się z ogromną życzliwością, co motywowało nas do dalszej pracy. Warto zaznaczyć, że wszystkie działania są działaniami społecznymi. Dla przykładu w Łotwie był wyznaczony przy gminie specjalny Urzędnik, który przez dwa lata pracował nad wnioskiem. U nas było inaczej, wszystkie zadania zlecone przez ministerstwo wykonywaliśmy sami - mówi Kamil Chmielowski, cechmistrz bractwa.

Zwieńczeniem prac było podpisanie przez wiceministra Jarosława Sellina wniosku o wpis, który trafił do międzynarodowej komisji UNESCO.  Dla flisaków sam fakt złożenia przez ministra kultury wniosku jest już wielkim wydarzeniem i sukcesem. Jest już niemal pewne, że flisactwo zostanie wpisane na listę UNSCO.

Flisacy w pierwszej kolejności składają podziękowania dla wspaniałych Retmanów, Flisaków, członków i przyjaciół Bractwa Flisackiego, ponieważ bez ich ciągłej bezinteresownej pracy wkładanej w podtrzymywanie tradycji złożenie wniosku byłoby niemożliwe. To oni sprawiają, że to flisactwo jest niezapomniane ciągle żywe, przekazywane z pokolenia na pokolenie i ciągle się rozwija. Dziękują za pomoc finansową Marszałkowi Województwa podkarpackiego, Starostwu Powiatowemu w Nisku, Urzędowi Gminy i Miasta Ulanów. Zapraszamy do wspólnych działań.

Deklaracja zgody!!!
My niżej podpisani Flisacy i członkowie Bractwa Flisackiego p.w.Św. Barbary w Ulanowie, jako depozytariusze zjawiska z zakresu niematerialnego dziedzictwa kulturowego z terytorium Polski, potwierdzamy dobrowolną i świadomą chęć zgłoszenia tradycji flisackich na Reprezentatywną Listę Niematerialnego Dziedzictwa Ludzkości, prowadzona na poziomie międzynarodowym w ramach Konwencji UNESCO.

Ten wpis jest dla nas bardzo ważny, będzie on uhonorowaniem naszej wielowiekowej kultury i tradycji, a także motywacją dla dalszych działań w przyszłości. Uważamy, że nasze tradycje są wspaniałe i wyjątkowe. Wszystkie jej elementy z dumą kultywujemy i pragniemy przekazać następnym pokoleniom. Flisackie tradycje to wspólne dziedzictwo Polski, Niemiec, Austrii, Czech, Łotwy, Hiszpanii, które dzięki trwającej współpracy między depozytariuszami jest ogniwem łączącym nasze Państwa.